Cukier
Słowo „cukier” wywodzi się z sanskryckiego słowa ,,sarkara”, które przeniknęło w mniej lub bardziej przetworzonej postaci do większości języków europejskich (łac. saccharum, franc. sucre, wł. zucchero, ang. sugar, niem. Zucker itp.). Pierwsze próby uzyskania cukru z trzciny cukrowej miały miejsce w Indiach. Dzielni wojownicy Aleksandra Wielkiego stwierdzili z podziwem, że w Indiach wyrabia się miód z trzciny i to bez udziału pszczół. O to, czy cukier był znany starożytnym Grekom i Rzymianom, spierają się jeszcze historycy środków spożywczych. Raczej jednak nie, skoro o cukrze nie wspomina w swym słynnym dziele kulinarnym Apicjusz (patrz: Apicius). Od Hindusów sztukę wyrabiania cukru z trzciny cukrowej przejęli m. in. Persowie. Arabowie spopularyzowali uprawę trzciny cukrowej oraz cukier w podbitych przez siebie krajach (Egipt, północna Afryka, Hiszpania, wyspy Rodos i Cypr). Europejskim importerem-monopolistą trzcinowego cukru była początkowo Wenecja, lecz prymat ten przeszedł niebawem w ręce Portugalczyków. W początkach swej europejskiej kariery cukier uchodził za lekarstwo, sprzedawany był wyłącznie w aptekach i to po bardzo słonej cenie.
W dawnej Polsce importowany via Hamburg i bardzo drogi cukier trzcinowy zwano „kanarem” (jako pochodzący z Wysp Kanaryjskich). Ogół używał jednak do słodzenia potraw miodu. Natomiast na stołach magnackich podawano, w czasie wystawnych uczt, potrawy obficie słodzone „kanarem”:
Z kanara, co go przysłał Hamburg niebliski,
Mrozem bielą się półmiski,
Po wierzchu mis spadają cukrowe grady…
(Wespazjan Kochowski)
Zachowało się przysłowie, mówiące o wysokiej cenie cukru w dawnej Polsce: „Król wielki pan, a łyżkami cukru nie jada”. Jeszcze w roku 1780 przedstawiciele kahału ofiarowali przejeżdżającemu przez Kobryń Stanisławowi Poniatowskiemu, jako „królewski prezent”, głowę cukru.
Opracowanie metody uzyskiwania cukru z buraków cukrowych zawdzięczamy Niemcowi Marggrafowi (1747). Metodę tę znacznie udoskonalił Francuz Achard, a Francuz Delessert uzyskał, jako pierwszy, buraczany cukier krystaliczny. Napoleońska blokada kontynentalna, uniemożliwiająca import cukru trzcinowego, przyczyniła się walnie do szybkiego rozwoju cukrownictwa buraczanego. Wielka Encylopedia Powszechna PWN podaje, iż pierwsza na świecie (!) cukrownia buraczana powstała na ziemiach polskich, w dzisiejszych Konarach na Dolnym Śląsku. Dodajmy tu, iż Polska znajduje się aktualnie w ścisłej czołówce światowej producentów cukru buraczanego.
Cukier jest pożywieniem bardzo wysokokalorycznym i par excellence energetycznym. Przenikając bezpośrednio z przewodu pokarmowego do krwi, odżywia mięsień sercowy i inne mięśnie, które zapobiegliwie tworzą sobie, „na wszelki wypadek”, rezerwy cukrowe. Spadek poziomu cukru we krwi poniżej normy wywołuje uczucie zmęczenia i utrudnia koncentrację. Objawy te, zaobserwowane m. in. u pracowników biurowych, łatwo usunąć wypijając szklankę dobrze osłodzonej herbaty. Stąd powszechny zwyczaj podawania w biurach herbaty w porze południowej.
Cukier jest niezbędny do normalnego funkcjonowania organizmu, zwłaszcza młodego. Nadużyty sprzyja powstawaniu otyłości, wpływa też (podobno) na podniesienie poziomu cholesterolu we krwi (patrz: Cholesterol). Może też, spożywany w nadmiernej ilości, spowodować zachwianie równowagi mineralnej w organizmie.
Cukier jest szczególnie potrzebny młodzieży, sportowcom, turystom i pracownikom fizycznym.
